Heel veel mensen zullen denken hoe is het mogelijk dat je in Midden Europa stations uit Spanje in stereo en met RDS op je autoradio hoort? Het intrigeert je en voor je het weet heb je je eerste FM-antenne. De portable of een oude tuner worden aan de antenne gekoppeld en het FM-feest kan beginnen.

Na het verwerken van de nodige literatuur weet je dat ontvangst van verre stations via tropo (temperatuursinversie) en Sporadic E (weerkaatsing tegen geïoniseerde lagen) mogelijk is. Al snel worden afstanden tot meer dan 2000 km overbrugd. Het is niet ongewoon om in West-Europa stations uit Spanje, Marokko, Finland en nog zoveel andere landen te horen.

Sporadic- E, kortweg ES, is een van de fascinerendste verschijnselen in de 6- en 2- meterband. onder het begrip es verstaat men grotere of kleinere geioniseerde wolken, die zich op een hoogte tussen de 90 en 110 kilometer in de nabijheid van de E-laag vormen. de graad van ionisering kan van tijd tot tijd zo groot worden, dat frequenties tot 50 MHz, in extreme gevallen zelfs tot hoger dan 200 MHz gereflecteerd worden. daarbij zijn afstanden tot maximaal 2500 km te overbruggen. in enkele gevallen zijn op 144 MHz zelfs verbindingen over meer dan 4000 km gemaakt. omdat de reflectie vrijwel zonder verstrooiingsverlies gebeurt, kan er met 10 watt vermogen een rapport rond S-9 genoteerd worden. de signalen zijn daarbij helemaal schoon.

Helaas zijn es-openingen slechts met een geringe nauwkeurigheid te voorspellen. ze komen en verdwijnen net zo geheimzinnig als de clown uit stephen kings thriller ,,ES”. ze ontstaan quasi-toevallig, dus sporadisch, vandaar de naam E-Sporadisch. de tijdsduur van zulke openingen ligt in de 2-m band van enkele minuten tot een kwartier of langer en kan met intervallen over een hele namiddag verspreid in de tijd waargenomen worden. op 50 MHz is een veel kleinere ioniserings-graad benodigd voor reflexties, vandaar dat ze op 6 meter vaker, sterker en langduriger zijn waar te nemen.

Bepaalde zaken vallen op bij ES: 

Het is een typisch propagatie verschijnsel van het zomerhalfjaar, omdat 99 procent van alle 144 MHz ES-verbindingen zich afspeelt tussen mei en september. de eerste es-openingen worden meestal geregistreerd in de tweede helft van mei , de laatste eind augustus. de grootste kans op es bestaat in de maanden juni en juli. omdat in die periode ook diverse meteorietzwermen langs de aarde komen ( de aritiden, de c-perseiden, juni-lyriden en de aquiriden ), wordt een samenhang tussen es en meteorietzwermen niet als toevallig beschouwd, daarnaast wordt er ook een zeker verband met zonnige weersomstandigheden aangenomen.

Sporadische e-wolken zijn een lokaal en toevallig optredende samen/klontering van elektronen concentraties. de metaalionen, meestal bestaande uit ijzer en magnesium, die door meteorietdeeltjes, welke in de atmosfeer terecht komen, versterken en stabiliseren deze concentratie. de verticale uitbreiding van de reflectielaag kan oplopen tot 5 km, de horizontale verspreiding van zo’n es-wolk loopt uiteen van 10 tot 100 km.

Wat heb je nodig om te FM-DX’en?

Uiteraard een goede richtantenne, liefst met 5 of meer elementen zodat je een goede richtingsgevoeligheid krijgt. De tuner kan best een gewone, commerciële tuner zijn. De middenfrequent filters kunnen aangepast worden zodat de selectiviteit nog beter wordt. De meeste tuners kunnen ook RDS uitlezen en dat is natuurlijk een hele hulp bij het identificeren van stations.

Met de nodige aanpassingen aan de tuner en de juiste software kan de computer nog meer RDS-data uit het signaal puren. Moet je meteen al die nieuwe spullen aanschaffen om te FM-DX’en? Beslist niet. Met een gewone tuner, een autoradio kan je al heel veel ongewoons horen. In het verleden hebben FM-DX’ers stations uit heel Europa gehoord op hun autoradio. Je volgende taak is het grondig leren kennen van de locale FM-band. Als je die eenmaal perfect kent, dan ruik je het meteen als er wat aan de hand is. Daarna moet je het weer in de gaten houden, weerkaarten controleren en contact houden met andere FM-DX’ers. Met de weerkaarten zie je de condities aankomen en als je met velen de band in de gaten houdt, dan zal je weinig actie missen.

Wat is er zo plezierig aan het FM-DX’en?

Er gaat niets boven het genot van toch te kunnen horen wat eigenlijk niet kan gehoord worden. Het is gewoon magisch om ineens uit je boxen een ver station te kunnen opvangen. Op je computerscherm verschijnt er pardoes RDS-data van een station dat eigenlijk bedoeld is voor vakantiegangers op de Balearen. Wat kan een mens nog meer verlangen: een knusse avond, een drankje in de hand en een DX-station dat je luisterhoek binnenkomt.

Als je op zoek bent naar geweldige DX-ervaringen, contacten met andere enthousiastelingen via telefoon en internet, uren plezier aan het opstellen van antennes en het bijstellen van computerprogramma’s, dan moet je je eens begeven in de wondere wereld van FM-DX. Het loont beslist de moeite.

QTH Drachten: 2021
Vorig jaar heb ik afscheid genomen van de Pioneer tuner F-504RDS en ben overgegaan naar radio luisteren via de computer. Maak nu gebruik van 
de Elad FDM-S2 SDR. Groot voordeel van de Elad ten opzichte van Pioneer is de snelheid waarmee je over de frequenties heen kan gaan. En ook de PI code (PI= Programme Identification, dit is een tekst die informatie over het huidige programma weergeeft) deze code komt altijd eerst voordat de RDS verschijnt op je display, zo weet je bijna altijd uit welk land de radiozender komt.

Spanje: PI Code E2CA, RDS COPE
RDS foto’s zijn terug te zien in mijn 
RDS Photo album

17-12-2023 Spain
Extreme tropo conditions 1528km
Culleredo/Monte Xalo, 60kW
94.5 MHz, Radio3

17-12-2023 France
Niort/Maisonnay-Canton de Melle
96.4 MHz, France Culture
200kW, 884 km

07-09-2023 Switserland
Säntis, 60kW, 960km
  99.9 MHz,  RTS La Première
105.6 MHz,  Radio SRF 3
107.8 MHz   RSI Rete Uno

TROPO DX Ierland RTÉ Radio 1
88.2 MHz Truskmore, 126kW, 958 km 20-09-2020 

 Frequentie  
92.6MHzRTÉ Raidió na Gaeltachta
100.0 MHzblocked by a local pirate transmitter !
104.4 MHziRadio
107.4 MHzNewstalk

Truskmore

2 juni 2020

ELAD FDM-S2 SDR Receiver

De Nieuwe manier van FM DX!

Voor de ontvangst van het segment 9 kHz tot 52 MHz maakt de Elad FDM-S2 SDR ontvanger gebruik van een enkelvoudige 122.88 MHz 16bitADC converter. Doormiddel van ondersampling is ook ontvangst van de VHF banden 74 tot 108 MHz en 135 tot 160 MHz mogelijk. De ontvanger heeft een aparte antenne ingang voor HF en VHF. Met 4 binnen het DDC window vrij afstembare virtuele ontvangers kunt u simultaan 4 stations ontvangen. Iedere virtuele ontvanger heeft eigen instellingen voor mode, bandbreedte, volume, squelch en audio uitgang routing. Eventuele storingen kunne worden onderdrukt met de Noise Blanker, Adaptive Noise Reduction, Auto Notch en 2 handmatige instelbare filters.

Frequenties kunnen direct worden ingetoetst. Je kunt op een frequentie klikken in de spectrum- en watervalvensters (als de middenfrequentie niet is vergrendeld) U kunt het scrollwiel van uw muis als een afstemwiel gebruiken om omhoog of omlaag te scannen. U kunt de pijltoetsen op uw toetsenbord gebruiken (links / rechts zijn de standaardinstellingen met omhoog / omlaag om de afstemstappen te regelen) Met uw muisaanwijzer kunt u op een van de drie horizontale afstemmingsbalken onderaan het venster klikken en slepen.

Functies zijn altijd leuk om mee te spelen, en de FDM-S2 zit er boordevol mee, maar het belangrijkste is het vermogen van je ontvanger om zwakke signalen te detecteren, aangrenzende signalen te blokkeren en om te gaan met onvoorspelbare omstandigheden.

TROPO DX Polen Trojka Radio
Wrocław/Ślęza 100.2 MHz, 120kW, 770km, 2011

Ontvangst antenne 100.2 MHz, Trojka, Polen

Wrocław/Ślęza: 2016

TROP DX RSI Rete Uno
Rigi/Kulm, 106.2 MHz, 30 kW, 693 km, 13-10-2007

Rigi/Kulm

De FM-band

Wereldwijd wordt FM-omroep uitgezonden in VHF-band II tussen 87,50 en 108,00 MHz. In diverse landen wordt slechts een deelgebied hiervan gebruikt. In Japan en delen van het voormalige oostblok gebruikt men (gedeeltelijk) andere frequentiebereiken. Als modulatie wordt de frequentiemodulatie (FM) gebruikt. Dit zorgt voor een minder storingsgevoelige overdracht van de signalen in vergelijk met de in  de langegolf, middengolf en kortegolf gebruikte amplitudemodulatie (AM), die last heeft van atmosferische storingen.

In Rusland en sommige voormalige Oostbloklanden gebruikt men de OIRT-FM-band. De frequenties liggen tussen 65,00 tot 74,00 MHz met een kanaalafstand van 30 kHz. Reden daarvoor was om ontvangst van westerse zenders te bemoeilijken. De meeste landen hebben de OIRT-FM-band afgeschaft en gebruiken nu dezelfde FM-band als het westen (87,50 tot 108,00 MHz).

Het Radio Data Systeem

Het Radio Data Systeem of RDS is een communicatiestandaard van  de European  Broadcasting Union, waarmee digitale informatie wordt meegestuurd met een conventioneel FM-radiosignaal, onmerkbaar voor de luisteraar. In dit RDS-signaal zitten bijvoorbeeld de naam van het station, de frequenties, en het soort programma. De volgende services kunnen worden meegestuurd met het RDS-signaal.

AF (alternative frequencies)

Dit systeem zorgt ervoor dat wanneer een radiozender te zwak wordt doordat het signaal te ver van de zendmast wordt opgevraagd, er automatisch een sterke frequentie opgevraagd wordt.

CT (clock time)
Dit zorgt voor de synchronisatie van een klok.

EON (enhanced other networks)
Laat de ontvanger naar andere netwerken of zenders luisteren voor verkeersinformatie, en automatisch hierop afstemmen

PI (programme identification)
Dit is een tekst die informatie over het huidige programma weergeeft.

PS (programme service)
Dit is een naam van acht tekens die de naam van de zender omschrijft. Vaak slaan radio’s deze ook direct op in het geheugen.

PTY (programme type)
Dit geeft het genre aan van het programma wat wordt uitgezonden. Dit kan bijvoorbeeld pop, rock, of classic zijn.

RT (radio text)
Met deze functionaliteit kan een radiozender een vrije tekst van 64 karakters meesturen. Dit kan statisch (slogan van station, bijvoorbeeld) of dynamisch zijn (uitvoerder en titel van het huidig spelend nummer, bijvoorbeeld).

RT+ (radio text plus)
RT+ is ontwikkeld om de luisteraar extra informatie te geven vanuit de radio text. De ontvanger kan in de RT+ direct bepaalde onderdelen uit de radio text plaatsen, zoals de titel en artiest van een huidig spelend nummer.

TA, TP (traffic announcement, traffic programme)
De ontvanger kan ingesteld worden om te luisteren naar verkeersinformatie. TP geeft aan dat de bewuste zender verkeersinformatie uitgeeft, terwijl TA aangeeft dat er momenteel verkeersinformatie bezig is (en dan kan bijvoorbeeld de cd onderbroken worden).

Hieronder zie je een paar voorbeelden van PS
(programme service) namen met max 8 tekens die de naam van de zender omschrijft.

ALG – Algerije
Zouggara: 10kW, 1844km, 2017

BIH – Bosnië en Herzegovina
Majevica/Udrigovo: 30kW, 1322 km, 2020

IRL – Ierland
Castletownbere/Knockgour: 3kW, 1100km, 30-05-2005

S – Zweden
Mora/Gopshus: 0,5kW, 1016 km, 2020

TUR – Turkije
Konya-Meram / Akyokus: 6kW, 2635km, 2005

Archief RDS: van 2020 – 2024